یک کارشناس رسانه: صداوسیما اجازه دهد کارشناسان مستقل درباره ادعای شیرهای آلوده اظهار نظر کنند

چند روز پیش «بهادر حاجی محمدی» بازرس انجمن بهداشت و ایمنی مواد غذایی ایران با حضور در شبکه ۳ سیما مدعی شد: «شیر‌های پاستوریزه‌ای که از سوپرمارکت‌ها تهیه می‌شود مقدار زیادی آلودگی به سم افلاتوکسین دارند، سمی که منجر به سرطان کبد می‌شود.» این ادعای جنجالی موجی از نگرانی را در میان خانواده های ایرانی ایجاد کرد و برخی از رسانه ها هم به بررسی زوایا و صحت و کذب این ادعا پرداختند.
این اولین باری نیست که اظهار نظرهای کارشناسان صداوسیما با حاشیه هایی همراه بوده که بعداً منجر به تکذیب یا عذرخواهی شده است. با این حال عملکرد درست چیست و صداوسیما در چنین مواقعی باید چگونه عمل کند؟
مهرداد خدیر، کارشناس رسانه به بیان ارزیابی عملکرد کارشناسان صداوسیما در روزهای اخیر می پردازد و به شفقنا می گوید: به عقیده من آنچه در اظهارات کارشناسان شبکه افق (عصرانه و جهان آرا) دیدم و شنیدم با موضوع ادعای شیرهای آلوده متفاوت است. به این دلیل که اساساً شبکه افق به لحاظ ساختاری از صداوسیما مستقل است و تصور نمی کنم که رئیس صداوسیما اشراف چندانی بر این شبکه داشته باشد. کارشناسان شبکه افق مخاطبان خاص خودشان را دارند و دلیل پربازتاب شدن اظهاراتشان، نه به خاطر بیننده های تلویزیونی بلکه به دلیل تاثیر شگرف شبکه های اجتماعی و بازنشر آن در فضای اجتماعی بود.
او ادامه می دهد: درباره اعادی شیرهای آلوده نمی توان قضاوت کرد. چون نمی دانیم آیا این کارشناس از منظر بیم سلامت مردم این بحث را مطرح کرد یا بخشی از یک جنگ روانی است که اذهان عمومی را متوجه مسئله دیگری کنند. گمان می کنم اگر شکل دوم باشد چیزی شبیه ماجرای گوشت های آلوده در دهه ۸۰ باشد که تا مدتی ذهن ها و افکار عمومی را مشغول خود کرد و در آخر هم ماجرای آن معلوم نشد.
خدیر ضمن تاکید بر اینکه با توقیف و برخورد رسانه ها مخالف است، می گوید: اگر جایی با رسانه ای شکایت، برخورد و توقیف می شود بدین معنا نیست که ما بخواهیم در موارد مشابه هم، چنین کاری با صداوسیما کنند. انتظاری می رود که این رسانه اجازه دهد تا افراد و کارشناسان دیگر از این موضوع دفاع کنند. ولی واقعیت این است که صداوسیما، رسانه ملی و حتی دولتی نیست. بلکه خودش را یک قوه از قوای مختلف کشور می داند و حاضر به پاسخگویی هم نیست. به عبارتی نظارتی که قانون اساسی برای آن درنظر گرفته عملاً اعمال نمی شود. در مورد ماجرای شیرهای آلوده این نقد وارد است که چون سازمان استاندارد و نهادهای دیگر ارتباطاتی با مجموعه های حاکمیتی و دولت دارند، طبیعتاً ملاحظاتی در نظر می گیرند. شاید راهکار درست وجود یک نهاد مستقل باشد تا مردم بتوانند به آن اعتماد کنند. چراکه مشکل و بحران اصلی در این رسانه عدم اعتماد است.
این کارشناس رسانه ادامه می دهد: نکته تناقض آمیز قضیه این است که اگر قرار باشد افراد به آنچه، صداوسیما می گوید اعتماد کنند، باید در زمینه های دیگر هم اعتماد کنند. اگر اعتماد ندارند و برخی اخبار و گزارش ها را نادرست می دانند این ماجرای شیر را هم در همان ردیف می توان جای داد. اگرچه با تشویش اذهان عمومی خیلی موافق نیستم ولی واقعیت امر این است که اگر این ادعای مطرح شده نادرست باشد، اذهانی را مشوش کرده است. از طرفی هم زیان شدیدی را متوجه تولید کنندگان در این اوضاع بد اقتصادی می کند.
خدیر ضمن بیان اینکه موضوع سم آفلاتوکسین بحث هایی کارشناسی است و اگر از زبان کارشناسان مستقل و خارج از سفارش ها و منصب ها مطرح شود، می توان به آن اعتنا کرد، می گوید: چون یک طرف سلامت و جان مردم و طرف دیگر اقتصاد و تولید فراورده بسیار مهم و کلیدی مطرح است، اظهار نظر در این مورد کار خیلی دشواری است و اگر رسانه دیگری این کار را انجام می داد متهم به تشویش اذهان عمومی می شد.
این کارشناس رسانه مشکل اصلی صداوسیما را خدشه دار کردن اعتماد عمومی می داند و می گوید: از یک طرف افکار عمومی نمی توانند به طور کامل به آنچه از این رسانه مطرح می شود، اعتماد کنند به همین خاطر ناگزیرند برای ارضای حس کنجکاوی و مقایسه جهت دستیابی به حقیقت به شبکه های فارسی زبان خارج از ایران هم مراجعه کنند. بنابراین صداوسیما ابتدا باید اعتماد سازی کند. اگر بتواند این کار را انجام دهد و در زمینه های دیگر هم ثابت کند که اخبار درست و صحیح را منتقل می کند، طبیعتاً در این گونه موارد تاثیر بیشتری دارد و با شک و شبهه و شائبه روبه رو نمی شود.