غربالگری جنین و سقط درمانی روی میز نقد وکلا و پزشکان

غربالگری جنین و سقط درمانی موضوع پرحاشیه این روزهاست که در قالب طرح جوانی جمعیت و حمایت خانواده، در مجلس شورای اسلامی مطرح شده و واکنش های بسیاری از سوی جامعه پزشکی به دنبال داشته است.

این بار جامعه حقوقی نسبت به این طرح واکنش نشان داد و در جلسه مجازی، زوایای قانونی غربالگری جنین و سقط درمانی را به نقد و بررسی گذاشت تا مخالفان این طرح بتوانند به بیان انتقادات حقوقی و پزشکی خود نسبت به این طرح بپردازند.

هما داودی، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرج در این جلسه برگزار شد، با بیان اینکه جوانی جمعیت یک ارزش است و به طور کلی کسی مخالف جوانی جمعیت نیست، اظهار کرد: با این وجود هیچ کدام از دو استراتژی افزایش جمعیت و کنترل جمعیت نباید با اجبار اجرا شود.

وی با بیان اینکه توسل به حربه مجازات در حقوق کیفری مطرح است اما نباید برای هر قانونگذاری به حربه مجازات متوسل شویم، گفت: هر طرح، اصول و استثنائاتی دارد و در این طرح فقط نباید زاد و ولد مطرح باشد، بلکه توسعه کشور و تحمیل هزینه به کشور را نیز باید درنظر داشت. از سوی دیگر هیچ رابطه معناداری بین حذف یا ایجاب غربالگری با افزایش جمعیت تعریف نشده، اما اگر غربالگری را حذف کنیم عده ای به شیوه های غیرقانونی متوسل می شوند که باعث افزایش سقط جنین و مرگ و میر مادران می شود.

قانونی که جزم زا خواهد بود

این حقوقدان با تاکید براینکه این قانون جزو قوانین جرم زا خواهد شد، افزود: وقتی صحبت از جوانی جمعیت می کنیم به شاخص های کیفی جمعیت توجه داریم نه شاخص های کمی، درحالی که اجرای این قانون هراسی برای مادران ایجاد می کند و در واقع این قانون نقض غرض برای جوانی جمعیت خواهد بود.

وی با بیان اینکه این طرح چیز جدیدی ندارد جز اینکه یک راهکار عقلایی که فقها و قانون پذیرفته، را نقض می کند، تصریح کرد: در قانون قبلی هم سقط جنین منوط به شرایط خاصی شده بود، این طرح نیز اصل غربالگری را حذف نمی کند، ولی به قدری پزشکان را محدود می کند که جانب احتیاط گرفته و اصلا این کار را انجام نمی دهند.

عضو هیات امنای انجمن حقوق شناسی با بیان اینکه از لحاظ حقوقی این نحوه تدوین قانون در آینده مشکل ساز خواهد شد، افزود: این طرح در حال تبدیل به قانون عادی است که هنوز وضعیت مشخصی ندارد، ولی در بند بند آن به دستورالعمل و ستادی ارجاع داده می شود که در آینده کامل خواهد شد، اما قانون باید کلیات خود را داشته باشد و جزئیات و ساز و کارهای اجرایی را به مراجع دیگر بسپارد.

چرا باید چوب مجازات برای هر عملی برداریم؟

وی با طرح این سوال که چرا باید چوب مجازات برای هر عملی برداریم، گفت: اگر می خواهیم سیاست افزایش جمعیت را داشته باشیم نباید راهکارهای برخورد و مجازات سختگیرانه را اعمال کنیم.

این طرح با استراتژی افزایش جمعیت نیز مطابقت ندارد، چون در سیاست های جمعیت به دنبال افزایش کیفیت، جوانی و سلامت جمعیت هستیم، ولی در این طرح اشکالات حقوقی به خصوص حقوق جزایی مطرح است که امیدواریم قانونگذاران مدنظر داشته باشند.

موادی که پاشنه آشیل طرح است

امید ایروانی، متخصص ژنتیک پزشکی و مولکولی نیز در این جلسه با بیان اینکه حمایت از خانواده های دارای فرزند معلول در کجای طرح دیده شده؟ گفت: چرا برای چنین طرحی با وزارت بهداشت یا انجمن های علمی مشورت نشده است؟ چرا با بهزیستی، آموزش کودکان استثنایی و … مشورت نشده است؟ چرا عواقب این طرح بیان نشده است؟

وی افزود: تصویب این طرح عواقبی دارد ازجمله اینکه به لحاظ فرهنگی تمایل خانواده ها به فرزندآوری را به خاطر ترس از فرزند معلول به شدت کاهش می دهد، منجر به ازدیاد تولد فرزندان معلول می شود، سقط های قانونی را افزایش می دهد، باعث کاهش باروری و افزایش مرگ و میر مادران باردار می شود، علاوه بر آن مراجعات مادران باردار به کشورهای همسایه برای غربالگری، تحمیل هزینه های طاقت فرسا ناشی از به دنیا آمدن فرزندان معلول و کاهش تبعیت پزشکان و قانون گریزی را به دنبال دارد.

وی با تاکید براینکه اجرای عجولانه این طرح فقط باعث سردرگمی خواهد شد، تصریح کرد: برخی مواد این طرح در تعارض با استانداردهای علمی، فنی و مسائل اخلاقی و اجتماعی است و به همین خاطر درخواست حذف برخی مواد این طرح را دارم که پاشنه آشیل طرح است و خانواده ها به ویژه مادران باردار از این طرح آسیب خواهند دید.

متخصص ژنتیک پزشکی و مولکولی با بیان اینکه به اندازه کافی قانون داریم و لزومی ندارد زحماتی که طی سالیان زیاد کشیده شده و مصداق های سقط تعیین شده را زیر پا بگذاریم، افزود: برخلاف صحبت های مطرح شده اینطور نیست که به خاطر انگشت چسبیده، سقط جنین تایید شود، بلکه از هفت خوان رستم باید گذر کرد تا اجازه سقط جنین داده شود. متاسفانه برخی اخبار و آمار غلطی به نمایندگان مجلس داده شده است.

وی با تاکید براینکه با تصویب این قانون نه تنها موارد سقط جنین افزایش می یابد بلکه تمایل به بارداری نیز کمتر می شود، گفت: دلیلی ندارد یک خانواده در این شرایط سخت اقتصادی خود را به سختی بیندازد و نگران سلامت جسمی فرزندش باشد.

ایروانی در مورد درصد خطای غربالگری نیز توضیح داد: غربالگری تستی است که تشخیصی نیست و همه مادران باید انجام دهند تا خطر حاملگی را اعلام کند. چون غربالگری تشخیصی نتیجه منفی آن بیشتر از مثبت ارزش دارد، ولی اگر مثبت بود باید یک مرحله دیگر و تست تشخیصی انجام شود که هزینه آن نزدیک به یک میلیون تومان است.

باور کنید منتقدان طرح را خوانده اند

آرش قدوسی، متخصص پزشکی قانونی نیز در ادامه با تاکید براینکه باید فکری برای پیر شدن جمعیت کرد، ولی اگر این فکر منجر به جلوگیری از سقط جنین ناقص شود اشتباه است، گفت: زمانی که در پزشکی قانونی مشغول کار بودم کمیسیونی برای سقط جنین برگزار می شد که در آن نه سخت گیری و نه سهل گیری نسبت به سقط جنین می شد، بلکه دستورالعملی به مدت ۱۵ سال برای سقط های درمانی اجرا می شود که نشان از پویا بودن و کافی بودن فقه شیعه است.

وی با اشاره به اینکه قانون مجازات اسلامی، مجازات های شدیدی برای سقط جنین گذاشته است، گفت: اگر قرار است وزارت اطلاعات ورود کند، ضابطان قضایی را مکلف به شناسایی سقط جنین های غیرقانونی و زیرزمینی کنید، ولی این موضوع در این طرح جدید، دوپهلو مطرح شده است.

عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اصفهان با بیان اینکه همیشه گفته می شود منتقدان این طرح را نخوانده اند درحالی که باور کنید این طرح را خوانده ایم و دقت کرده ایم، توضیح داد: در غربالگری شک به وجود بیماری ژنتیک بروز می کند که مثلا یک در ۱۰۰ هزار، یک در ۱۰ هزار، یک در ۱۰۰ و ۲۰ در ۱۰۰ احتمال سندروم دان وجود دارد، اما در علم پزشکی هیچ چیز قطعی نیست. این انتخابی است که مادر انجام می دهد تا ریسک بارداری را بپذیرد یا نه.

قدوسی با بیان اینکه از مطالب علمی، استنباط های غیرعلمی شده، گفت: ۴۰ درصد از بارداری ها به سقط جنین منجر می شود، اما نباید این را جزو آمار سقط جنین روزانه در کشور آورد.

وی با یادآوری اینکه چندین ایراد نگارشی و مسائل پزشکی در این طرح وجود دارد که باید اصلاح شود، گفت: ازجمله در ماده ۵۴ خصوصی ترین مسائل زنان دیده شده، درحالی که در دنیا با رفتارهای حمایتی، بدون اینکه وارد حریم مسائل شخصی مردم شوند برای جوانی جمعیت تلاش می کنند اما ما هم می خواهیم فرزندآوری را ترویج کنیم و هم حمایت مالی چندانی انجام ندهیم.

مافیای سقط جنین را نمی شناسم

این متخصص پزشکی قانونی با بیان اینکه با وجود سال ها فعالیت در زمینه پزشکی قانونی مافیای سقط جنین را نمی شناسم، گفت: پزشکانی که اقدام به سقط جنین غیرقانونی می کنند به سرعت انگشت نما می شوند و اصلا نمی توان تصور هزار سقط جنین در روز را داشت، چراکه تجربه ۲۷ ساله من می گوید این موضوع کاملا مردود است. در مجموع تصویب این قانون به افزایش سقط جنین منجر می شود البته بسیاری از قسمت های این طرح پیشرفته است، اما قسمت غربالگری ایرادات جدی دارد که باید اصلاح شود.

منتقدان حتی فرصت نکردند یک بار طرح را کامل بخوانند

امیرحسین بانکی پور، نماینده مردم اصفهان در مجلس شورای اسلامی نیز در این جلسه با اشاره به اینکه بیش از ۹ ماه است درگیر این طرح هستیم و در هر حیطه تخصصی بر روی آن کار کرده ایم و از نظرات تخصصی بهره گرفته ایم، گفت: متاسفانه رفتار خوب و منصفانه ای نسبت به این طرح صورت نگرفت چون منتقدان حتی فرصت نکردند یک بار این طرح را کامل بخوانند گاهی مواردی مطرح می کردند که نشان می دهد به کل طرح احاطه ندارند.

وی با اشاره به اینکه بحران بعد از کرونا بحران پیری جمعیت است، گفت: این بحران خطرناک تر از تمام بحران های تاریخی کشور ما است و البته بحران مشترک جهانی است، اما اتفاقی که در اروپا طی ۳۰۰ سال افتاد در کشور ما طی ۳۰ سال می افتد و تا چند سال آینده جزو پیرترین کشورهای دنیا می شویم که اسم آن را سیاه چاله ای می گذارند که تا ۱۵۰ سال از آن نمی توانیم نجات پیدا کنیم پس علاج واقعه را باید قبل از وقوع کرد.

این نماینده مجلس از منتقدان درخواست کرد گزارش ها و اسناد بین المللی راجع به وضعیت جمعیت را مطالعه کنند و افزود: مساله جمعیت نه ربطی به کشور، نه انقلاب و نه حکومت دارد، اگر این سرزمین را دوست دارید باید نسبت به پیری جمعیت نگران باشید. البته در شرایطی هستیم که جامعه جوان است و تا چند سال دیگر متوجه این موضوع می شویم.

بانکی پور با اشاره به اینکه برای جلوگیری از بحران پیری جمعیت مطالعه دقیقی انجام شد و به ۲۱ مانع جدی رسیدیم، تصریح کرد: از این ۲۱ مانع چند مانع بسیار جدی بود و سعی کردیم به حل مساله بپردازیم ازجمله موانع معیشتی که سعی کردیم مشوق هایی برای مردم درنظر بگیریم مانند دادن زمین، وام، تسهیلات و سهام برای فرزندآوری اما یکی از مسائل جدی در حوزه بهداشت و درمان بود و نماینده وزارت بهداشت و درمان نیز در تمام جلسات ما حضور داشت.

وی با بیان اینکه به خاطر قرائت غلط برخی ذی نفعان علیه این طرح جو منفی ایجاد شد، اظهار کرد: از عوام انتظاری نداریم تحت تاثیر جو قرار گیرند، ولی از خواص بعید است بدون دقت، هرچه رسانه می گوید بپذیرند، درحالی که وقتی قرار است حرف علمی زده نشود و رسانه ای حرف زده شود طبیعی است با چنین واکنش هایی روبرو شویم.

مافیایی که علیه طرح جوسازی کردند

این نماینده مجلس با اشاره به سقط جنایی، عارضی و قانونی، توضیح داد: متاسفانه آمارها و گزارش ها نشان می دهد تعداد سقط ها الان به تعداد موالید ما رسیده است و سقط جنایی در مراکز زیرزمینی درحال انجام است.

سالانه حداقل ۳۷۰ هزار سقط جنایی و به استناد برخی گزارش ها تا ۵۰۰ هزار سقط جنایی داریم که نمی دانم برای چنین آمار حداقلی چه رنگ بندی باید اعلام شود. مافیایی پشت این قضیه قرار گرفته که طبیعی است چنین جوی علیه طرح راه اندازی کند.

بانکی پور با اشاره به اینکه وزارت اطلاعات قرار است جلوی ۳۷۰ هزار سقط جنایی را بگیرد، تاکید کرد: روزی هزار نفر را در کشور می کشند درحالی که نمی توانند از حق خود دفاع کنند، تجربه نشان داده با روال های قضایی نمی توانیم جلوی این جنایت را بگیریم.

تعداد بیشتر از سقط های جنایی، هر روز سقط های عارضی یا خود به خود داریم که البته در بیشتر موارد به شکل همان سقط های جنایی است. به عنوان مثال همین الان داروی سقط جنین به راحتی در اختیار افراد قرار می گیرد.

وی با تاکید براینکه موافق غربالگری هستیم و هیچ جایی نگفته ایم نباید غربالگری انجام شود، گفت: مگر در این طرح چه حرفی زده شده جز اینکه پروتکل غربالگری را وزارت بهداشت بنویسد و این اولین پروتکلی نیست که وزارت بهداشت می نویسد و پروتکل های قبلی نیز حرف های ما را تایید می کند.

تلاش برای نجات نوزادانی که غیرعلمی کشته می شوند

این نماینده مجلس اضافه کرد: نمی خواهیم نوزادان سندروم دان متولد شوند، اما می خواهیم بچه های سالمی که هر روز غیر علمی کشته می شوند را نجات دهیم.

بانکی پور با اشاره به اینکه جدولی به نام اندیکاسیون سقط جنین داریم که براساس فتوا تدوین و در پزشکی قانونی تهیه شده است، خاطرنشان کرد: در دوره های قبل گزارش های عجیبی از موارد سقط جنین داشتیم، اما می خواهیم این جدول با حضور متخصصان و سه مجتهد و حقوقدان تایید شود تا در مواردی که گفته می شود سقط جنین باعث حرج مادر است فقها مفهوم حرج را تعریف کنند.

در واقع وقتی می خواهیم جان یک عده انسان را براساس این جدول از بین ببریم ایرادی ندارد فقها نیز حضور داشته باشند و مفهوم حرج را تایید کنند.