توقف وام مسکنی که دیگر کارایی نداشت

با توجه به رشد قیمت مسکن و کاهش قدرت پوشش دهی وام خانه اولیها به ۶ متر بر اساس میانگین قیمت شهر تهران، ادامه پرداخت این تسهیلات فایده چندانی نداشت.

صندوق پس انداز مسکن یکم به عنوان یکی از راه حل های دولتهای یازدهم و دوازدهم برای خانه دار شدن مردم به پایان کار خود رسید. تسهیلات تا سقف ۱۶۰ میلیون تومانی پرداختی از محل این صندوق که ۱۸ خردادماه ۱۳۹۴ راه اندازی شد، تا اوایل سال ۱۳۹۶ حدود ۶۰ درصد قیمت یک واحد ۶۰ متری در تهران را پوشش می داد. اما حالا اثرگذاری خود را از دست داده تا جایی که این میزان به حدود ۹ درصد رسیده است. در واقع با توجه به میانگین هم اکنون با وام ۱۶۰ میلیون تومانی با نرخ سود ۸ درصد زوجین می توان در پایتخت حدود ۶ متر مسکن خریداری کرد. البته این تسهیلات از خرداد ماه امسال منقضی شده و بانک مرکزی تصمیمی برای ادامه حیات و احیای آن نگرفت.

در روزهای اخیر نیز برخی متقاضیان دریافت تسهیلات اعلام کردند که بانک مسکن، ثبت نام جدید سپرده گذاری در صندوق پس انداز مسکن یکم را متوقف کرده و این در حالی است که در این زمینه اطلاع رسانی چندانی صورت نگرفته بود. البته با توجه به تعهد بانک، پرداخت تسهیلات به متقاضیانی که قبلا نام نویسی کرده اند انجام خواهد شد.

با توجه به افزایش قیمت مسکن که از اواخر سال ۱۳۹۶ کلید خورد، وام خانه اولی ها اثرگذاری خود را به تدریج از دست داد و به همین دلیل منابع صندوق پس انداز مسکن یکم هر ساله افت کرده است. طبق آمار، منابع این صندوق در مرداد سال ۱۳۹۶ بالغ بر ۹۲۴۰ میلیارد تومان بوده که در اسفند ۱۳۹۷ به ۸۳۱۰ میلیارد تومان، اسفند ۱۳۹۸ به ۶۷۴۰ میلیارد تومان و شهریورماه ۱۳۹۹ به ۵۴۷۰ میلیارد تومان رسیده است.

صندوق پس انداز مسکن یکم با استفاده از سپرده های متقاضیان و بازگشت اقساط تسهیلات مسکن مهر، با این هدف که متقاضیان خانه اولی با سپرده گذاری ۴۰ میلیون تومانی و دوره انتظار یک ساله بتوانند ۸۰ میلیون تومان به علاوه سپرده خود با نرخ سود ۱۴ درصد دریافت کنند راه اندازی شد. با گذشت زمان و ورود رئیس جمهور، نرخ سود این تسهیلات سه بار دستخوش تغییر شد تا اینکه اما هیچ گاه سقف تسهیلات بنا به دلایلی که مقامات ارشد بانک مسکن آن را منوط به تامین منابع و افزایش سرمایه بانک دانستند محقق نشد.

با نوسانات بازار مسکن طی حدود ۲.۵ سال گذشته اثرگذاری وام خانه اولی ها به شدت کاهش یافته  و این موضوع از میزان پرداخت تسهیلات از طریق این صندوق قابل مشاهده است. طبق اعلام بانک مسکن در ۹ ماهه ابتدای سال ۱۳۹۸ از حدود ۱۰۰ هزار فقره تسهیلات پرداخت شده توسط این بانک حدود ۲۷ هزار فقره از محل تسهیلات صندوق پس‌انداز مسکن یکم بوده که از کاهش اقبال به این نوع وام حکایت دارد. در واقع با توجه به ۳۸۴ هزار مبایعه نامه کل کشور در ۹ ماهه ابتدای ۱۳۹۸ میزان خرید مسکن از طریق وام خانه اولی ها حدود ۷ درصد کل معاملات ملک در کشور بوده است.

در کشورهای توسعه یافته وام مسکن تقریبا بین ۷۰ تا ۹۰ درصد قیمت ملک را پوشش می دهد. اما در ایران معمولاً اثرات وام پس از نوسانات اقتصادی به شدت کم رنگ می شود.

با وجود آنکه برخی کارشناسان بر لزوم افزایش سقف و کاهش سود تسهیلات مسکن در شرایط فعلی تاکید دارند، محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی افزایش وام مسکن را در ایجاد تورم بازار ملک موثر می داند و معتقد است که باید از طریق  افزایش ساخت و ساز، تعادل قیمتی را در بازار مسکن ایجاد کرد. این در حالی است که عباس آخوندی وزیر سابق راه و شهرسازی راهکار تعادل بخشی در بازار مسکن را احیای نظام پس‌انداز می‌دانست و در دوره او وام مسکن از حدود ۲۰ میلیون تومان به سقف ۱۶۰ میلیون تومان افزایش پیدا کرد.